Een homunculus is een representatie van lichaamsdelen in de motorische en somatosensorische cortex van de hersenen. Door middel van deze representaties is het mogelijk om onderscheid te maken tussen de verschillende hersendelen, bijvoorbeeld zodat je alle vingers los kunt aansturen, of zodat je weet dat je voeten op de grond staan.

Het gedeelte van de cortex dat wordt toegewezen aan een bepaald lichaamsdeel is afhankelijk van de mate waarin dit deel gebruikt wordt. Zo zijn de vingertoppen in de somatosensorische gebieden veel groter dan de armen, omdat ze vaak worden gebruikt om kleine details te voelen. Je kunt je wel voorstellen dat deze gebieden bij mensen die braille lezen nog groter zijn. In de motorische cortex is eenzelfde soort verdeling te zien, maar dan zijn er overrepresentaties van andere gebieden. Je kunt hierbij denken aan de representatie van de benen, die we gebruiken om ons te verplaatsen, zowel lopend als fietsend.

Opmerkelijk aan de homunculus is dat gebieden die dicht bij elkaar liggen op het lichaam ook dicht bij elkaar liggen in de homunculus. De representaties van de vingers liggen dus naast de representaties van de handen. Daarnaast is een homunculus eigenlijk een omgekeerd plaatje van het lichaam, want de voeten zijn in het dorsale gedeelte gerepresenteerd, en het gezicht juist in het ventrale gedeelte. Bovendien bevat een homunculus slechts representaties van de helft van het lichaam, zoals we vaak zien in de hersenen. Een homunculus in de linker hemisfeer heeft dus alleen representaties van rechter lichaamsdelen.

Auteur: Myrthe Princen