Het ruggenmerg is het onderdeel van het centraal zenuwstelsel dat het onderste gedeelte van de hersenen (de hersenstam) met het perifere zenuwstelsel verbindt. Het bestaat uit een bundel zenuwbanen (ook wel axonen genoemd) die door de wervelkolom naar de rest van het lichaam loopt. Het laatste gedeelte van het ruggenmerg wordt cauda equina genoemd (dit betekent “paardenstaart”) en bevindt zich weliswaar in het onderste gedeelte van de wervelkolom, maar wordt niet tot het centraal zenuwstelsel gerekend, maar tot het perifere zenuwstelsel.

Functie
Het ruggenmerg bestaat uit opstijgende en dalende zenuwbundels. Via opstijgende banen bereikt de sensorische informatie van de zintuigen de hersenen. Dit worden ook wel afferente banen genoemd. Via de dalende banen sturen de hersenen het lichaam aan. Dit worden de efferente banen genoemd. Op verschillende plaatsen verlaten deze banen de wervelkolom. De zenuwen die naar de armen gaan verlaten het ruggenmerg vlak onder de nek en de zenuwen die de benen aansturen verlaten het ruggenmerg ter hoogte van de onderrug. Als het ruggenmerg onderbroken is, bijvoorbeeld door een ongeluk, kunnen de hersenen dus geen informatie meer ontvangen van de zintuigen en de spieren niet meer aansturen. Het gevolg daarvan is een verlamming. Hoe hoger de locatie van de schade, hoe groter de verlamming.

Het ruggenmerg is overigens niet alleen een verbinding tussen het perifere zenuwstelsel en het centraal zenuwstelsel. Het kan ook zelf bewegingen aansturen. Denk daarbij aan het voorbeeld van de kip zonder kop. Ook nadat de kop (en dus de hersenen) van het ruggenmerg gescheiden zijn, kan de kip blijven bewegen. Dit komt doordat bepaalde reflexen en eenvoudige bewegingspatronen zonder tussenkomst van de hersenen kunnen verlopen.

Anatomie
Het ruggenmerg bestaat uit grijze neuronen en witte zenuwbundels, omringd door de wervelkolom. De grijze neuronen bevinden zich in het midden van het ruggenmerg en hebben de vorm van een vlinder. Daaromheen liggen de witte zenuwbundels die informatie doorgeven naar boven (afferent) en naar beneden (efferent). Het ruggenmerg kent aan beide zijden twee hoornen: de voorste en de achterste. De perifere zenuwen komen het ruggenmerg binnen op de achterste hoornen. Daar bevinden zich sensorische neuronen die informatie doorgeven aan de hersenen. In de voorste hoornen bevinden zich de motore neuronen. Van daaruit vertrekken de perifere zenuwen naar de spieren.

Auteur: Bart Aben