Stress en geheugen, een haat/liefde verhouding?

Last update: mei 15, 2023
l
Reading time: 3 minutes
l
By Brain Matters

Je hebt net alle stof voor de derde keer doorgenomen, je kent alles uit je hoofd. Je bent helemaal klaar voor je examen. De volgende ochtend komt de bus niet opdagen, en je moet naar de universiteit rennen om niet te laat te komen. Je komt net op tijd aan, maar je bent de laatste die de zaal binnenkomt. Je hart gaat tekeer, je handen zijn klam, en je herinnert je plots hoe belangrijk dit examen is voor je toekomstige carrière... We zijn het er waarschijnlijk allemaal over eens dat deze omstandigheden niet ideaal zijn om een examen te maken. De kans dat we ons de informatie die we voor het examen hebben bestudeerd niet meer kunnen herinneren, ook al ligt die ergens in een lade van ons brein opgeslagen, is groter dan wanneer we ons kalm, uitgerust en geconcentreerd voelen. Soms helpt stress ons echter juist wel om dingen te onthouden. Zo zeggen de meeste mensen dat ze zich de geboorte van hun kind, het verlies van een goede kennis, of een andere dramatische gebeurtenis in hun leven zoals 11 september 2001 levendig herinneren. Ik vraag me daarom af, kunnen we concluderen dat de combinatie van stress en geheugen altijd tot een rommelige uitkomst leidt? Laten we ons verdiepen in de verschillende geheugenprocessen om te zien of we enig licht kunnen werpen op de rol van stress op het geheugen.

Leren en het effect van stress op het geheugen

Leren is een complexe en tijdrovende activiteit die kan worden onderverdeeld in drie geheugenstadia: coderen, consolideren en ophalen. Zoals uitgelegd in Brain basics: Leren - Brain Matters, kan een herinnering worden gezien als een pad tussen verschillende neuronen, en hoe meer deze weg wordt gebruikt, hoe groter en effectiever hij wordt. Omgekeerd, als de weg wordt verwaarloosd, zal hij uiteindelijk verdwijnen. Dit is een hele algemene definitie van het begrip neuroplasticiteit, dat ook wordt beschreven in de uitspraak van Donald Hebb: "Neurons that fire together, wire together". Het coderen van een nieuwe herinnering kan dus worden gezien als de eerste weg die we moeten afleggen door een dicht bos. Consolidatie verwijst naar het daaropvolgende hergebruik van dit pad na de eerste codering, om ten eerste te voorkomen dat het mettertijd natuurlijk verdwijnt, en ten tweede om het pad groter en toegankelijker te maken. Vervolgens is het ophalen het proces van het teruglopen van het pad om de eerder opgeslagen informatie naar ons bewustzijn te brengen. De volgende vraag is dan, hoe beïnvloedt stress het verkeer op deze neuronale wegen?

De biologische componenten van de stressrespons, waaronder adrenaline, noradrenaline en cortisol, kunnen worden gezien als verkeersregelaars, die tot taak hebben de toegankelijkheid van verschillende wegen in de hersenen te moduleren, afhankelijk van de toestand van het individu. Als je bijvoorbeeld een pistool op je gericht hebt, bevelen de hersenen via een hormonale cascade (de HPA-as genoemd) de afgifte van adrenaline en noradrenaline uit de bijnieren. Die zijn verantwoordelijk voor veel fysiologische veranderingen, zoals een verhoogde bloeddruk en spierspanning, om het individu voor te bereiden op een vecht- of vluchtreactie. Daarnaast beïnvloeden ze ook de hersenen door de meer “wegen” aan te leggen, waardoor het coderingsproces van geheugenvorming wordt versterkt. Daarbij beperken zij ook de toegankelijkheid van andere reeds bestaande wegen om energie te besparen en volledige oriëntatie van de aandacht op de bedreigende gebeurtenis mogelijk te maken. Vanuit evolutionair oogpunt is dit logisch; bij  onverwachte en mogelijk gevaarlijke situaties heeft de mens deze stressrespons ontwikkeld als een manier om snel op de dreiging te reageren met een "vlucht- of vechtreactie". Bovendien, als de persoon deze gebeurtenis heeft overleefd, zou het goed zijn om zich deze gebeurtenis later te herinneren. Op deze manier kunnen we voorkomen dat soortgelijke bedreigende gebeurtenissen zich in de toekomst opnieuw voordoen. Daarom zullen wij, wanneer wij een stressvolle gebeurtenis meemaken, ons dit eerder herinneren dan een willekeurige alledaagse situatie, en is het op dat moment moeilijker om eerder opgeslagen informatie uit ons geheugen op te halen.

Kortom, wanneer je gestrest bent voor je examen, interpreteren je hersenen deze innerlijke fysiologische activering waarschijnlijk als een indicator van een gevaarlijke situatie, of in ieder geval een die de moeite waard is om aandacht aan te besteden. Daarom krijgt het coderingsproces voorrang op het ophalen van de informatie die je voor het examen geleerd hebt, hoewel je het tegenovergestelde zou willen in dit geval. 

Auteur: Pablo de Chambrier

Als je meer wilt weten over de temporele dynamiek van stress en de specifieke acties in de tijd van de biologische componenten van de stressrespons, biedt dit artikel gedetailleerde uitleg: https://doi-org.mu.idm.oclc.org/10.1080/09658211.2017.1338299

Related Posts
Check onze database
Alles wat je wilt weten over het brein op één plek. 
DATABASE
Related posts:
Here you will write about your company, a tittle description with a maximum of 2 sentences
Copyright © 2022 Brainmatters
magnifiercrossarrow-downarrow-leftarrow-rightmenu-circle