Na het lezen van deze titel is je eerste gedachte waarschijnlijk: 'Je bent wel heel laat met het deelnemen aan de hype rondom deze film'. Je hebt helemaal gelijk, de film komt uit 2010, maar Shutter Island staat nog steeds in de IMBDb top 250 van films. Als je net als ik deze film nog niet hebt gezien, zal ik kort samenvatten waar deze film over gaat en waarom hij nog steeds de moeite waard is om te kijken. Een kleine kanttekening: er komen spoilers aan, dus als je deze film toch wilt kijken, lees dan pas verder vanaf de alinea genaamd ‘frontale lobotomie’.
Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van een U.S. Marshal genaamd “Teddy” (Leonardo DiCaprio) die samen met zijn partner Chuck Aule afreist naar het Akshecliffe Hospital, een psychiatrische eenheid voor psychiatrische misdadigers die worden ondergebracht op Shutter Island. Het duo begint een onderzoek naar de verdwijning van Rachel Solando, een vrouw die haar drie kinderen heeft verdronken. Het personeel onder leiding van psychiater Dr. John Cawley lijkt echter onverschillig en niet coöperatief. Bovendien ervaart Teddy hevige migraine, flashbacks naar zijn ervaringen als Amerikaans soldaat en visioenen van zijn vrouw die werd vermoord in hun huis dat in brand werd gestoken door een man genaamd Andrew Laeddis. Teddy legt Chuck uit dat hij de zaak van de verdwijning van Rachel Solando heeft aangenomen om toegang te krijgen tot Shutter Island om de moordenaar van zijn vrouw te vinden. Het verhaal neemt echter een wending wanneer Rachel Solando plotseling weer in haar kamer blijkt te zijn en Teddy steeds meer informatie krijgt over de identiteit van de moordenaar van zijn vrouw.
Het is geen toeval dat ik van deze film heb genoten, omdat hij past in de psychiatrie, neurowetenschappen en psychologie. Maar in plaats van een uitgebreide recensie te geven over deze film, wil ik me richten op een praktijk die in de film wordt afgebeeld: “frontale lobotomie”.
Tijdens een congres in Londen in 1935 presenteerde de Amerikaanse fysioloog Dr. John F. Fulton iets bijzonders: de resultaten van een experiment bij twee chimpansees waarbij de prefrontale cortex werd verwijderd. Door deze chirurgische ingreep vertoonden de chimpansees geen frustrerend gedrag of emotionele expressie meer.
Andere neurowetenschappers en neurochirurgen waren geïntrigeerd door deze ingreep en begonnen de mogelijkheid te onderzoeken van dit type behandeling voor patiënten die leden aan verschillende psychiatrische stoornissen. Moniz, een professor in de neurologie, en zijn partner Lima, een neurochirurg, steunden het werk van Fulton en begonnen in 1930 met de ontwikkeling van dit type chirurgie bij mensen. Al in 1935 voerden ze hun eerste frontale lobotomie uit op een menselijke patiënt en in 1949 ontving Dr. Moniz dan ook de Nobelprijs voor zijn werk op het gebied van frontale lobotomie. Wat zijn werk specifiek inhield was het volgende: het doorsnijden van de witte stof verbindingen (snelwegen tussen hersengebieden voor onderlinge communicatie) tussen de prefrontale cortex en de thalamus om ernstige psychische aandoeningen te behandelen, zoals depressie en schizofrenie.
Houd er rekening mee dat de populariteit van deze chirurgische behandeling plaatsvond in een tijd dat er nog geen geneesmiddel op de markt was voor de behandeling van dergelijke aandoeningen. Er vond een omslag plaats toen chloorpromazine in 1955 als geneesmiddel werd geïntroduceerd. Dit geneesmiddel is een voorbeeld van een antipsychoticum dat helpt tegen de hallucinaties die bijvoorbeeld schizofrene patiënten kunnen ervaren, maar het wordt ook gebruikt als behandeling voor psychose. Al snel volgde haloperidol, ook een antipsychoticum, in 1967, en een doorbraak in de behandeling met behulp van medicijnen bij psychische stoornissen was een feit. Dankzij de voortdurende technologische vooruitgang en de toenemende kennis worden behandelingen zoals frontale lobotomie niet langer toegepast. Torsten Wiesel, een Zweedse neuropsycholoog, noemde de toekenning van de Nobelprijs aan Moniz zelfs een “verbazingwekkende beoordelingsfout”.
Door de lens van 'Shutter Island' worden we herinnerd aan de complexiteit van behandelingen in de geestelijke gezondheidszorg en de ethische dilemma's die ontstaan bij het verkennen en ontdekken van nieuwe behandelingen voor verschillende psychologische en neurologische stoornissen. Uiteindelijk is deze film niet zomaar een thriller; het is een film die je aan het denken zet, waarbij dit zelfs na het kijken van de film nog veel stof tot nadenken geeft.
Auteur: Joyce Burger
Referenties:
