Je kent hem vast wel, Erik Scherder, de beroemdste hoogleraar neuropsychologie van Nederland. Regelmatig schuift hij aan bij talkshows op de Nederlandse televisie waar hij pleit voor meer beweging en minder zitten. Deze hoogleraar kan boeken vol schrijven over het brein (zoals “Hart voor je brein” en “Laat je hersenen niet zitten”), maar toch valt een groot deel van zijn werk samen te vatten in één boodschap, namelijk “wat goed is voor je hart, is ook goed voor je brein”. Maar waarom is dat zo?
Het hart en het brein zijn met elkaar verbonden. Het hart pompt bloed door het lichaam, waaronder naar de hersenen, en zorgt er zo voor dat het brein voldoende zuurstof en energie krijgt om goed te kunnen functioneren. Wanneer je beweegt gaat je hart sneller kloppen om het lichaam van zuurstof te voorzien. Je hersenen krijgen hierdoor ook meer zuurstof, waardoor je je tijdelijk beter kan concentreren. Eveneens heeft bewegen op de lange termijn een positief effect op de hersenen. Als je regelmatig beweegt ontstaan er namelijk nieuwe haarvaatjes in je lichaam en in je hersenen. Deze zorgen ervoor dat je hersenen beter doorbloed raken. Hierdoor kan het vaatstelsel cellen beter van zuurstof voorzien en afvalstoffen sneller afvoeren. Beweging bevordert ook neuroplasticiteit, waardoor je makkelijker nieuwe verbindingen legt. Kortom, door je hart aan het werk te zetten worden je hersenen gezonder.
Omgekeerd geldt helaas hetzelfde. Als het hart en de bloedvaten minder gezond zijn, bijvoorbeeld als gevolg van hart- en vaatziekten, roken, of overgewicht, zullen de hersenen hier last van ondervinden. Het meest extreme voorbeeld hiervan is een hartstilstand. Wanneer iemand een hartstilstand heeft, stopt het hart plotseling met bloed rond te pompen. Het orgaan dat daar als eerste last van heeft zijn de hersenen. Onze hersenen kunnen namelijk maar heel korte tijd zonder zuurstof, slechts enkele minuten (3 - 4 minuten). Daarna komen we in een comateuze staat terecht, zullen hersencellen afsterven en ontstaat blijvende hersenschade. Daarom is het belangrijk om zo snel mogelijk te beginnen met reanimeren wanneer iemand een hartstilstand heeft. Iedere minuut telt.
Wanneer mensen een hartstilstand overleven, ligt alle focus in eerste instantie op het hart. Je komt op een cardiologie afdeling terecht, er wordt gekeken naar de oorzaak van de hartstilstand en eventuele maatregelen om dit in de toekomst te voorkomen (denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van een Implanteerbare cardioverter-defibrillator (ICD) of pacemaker). Vervolgens ga je weer naar huis, soms zonder een hersenspecialist te zien. Hoewel het hart weer in orde is, lopen mensen na een hartstilstand regelmatig tegen problemen aan, zoals moeite met concentreren, vermoeidheid, en vergeetachtigheid. De link wordt vaak niet direct gelegd met de hartstilstand (voor iemand die zich nooit verdiept heeft in de connectie tussen het hart en het brein is dat ook niet logisch, want “ik heb toch iets met mijn hart gehad, niet met m’n hoofd”). En als deze patiënten zelf niet aan de bel trekken, kan dit mogelijk grote gevolgen hebben in iemands leven (denk aan het verliezen van een baan, het ontwikkelen van een depressie, of een echtscheiding). Kortom, problemen met de cognitie (dus de hersenen) worden regelmatig over het hoofd gezien na een hartstilstand.
Om dit te voorkomen is het belangrijk dat mensen zich bewust zijn van de link tussen het hart en het brein. Momenteel lopen er onderzoeken waar we proberen te voorspellen, op basis van hersenactiviteit (fMRI en EEG) welke mensen na een hartstilstand cognitieve problemen gaan ervaren (en dus hersenletsel hebben opgelopen) en welke niet. Dan kan de patiënt eerder hulp krijgen, bijvoorbeeld in de vorm van cognitieve training of psychologische ondersteuning. Momenteel test ik verschillende soorten interventies die (in de toekomst) mogelijk ingezet kunnen worden om deze mensen te helpen. Hieronder vallen methoden die al veel gebruikt worden, zoals strategietraining, waarbij manieren geoefend worden die de hersenen een handje helpen (zoals ezelsbruggetjes bedenken voor dingen die je steeds vergeet of hardop praten om het overzicht te bewaren). Daarnaast testen we een meer innovatieve en experimentele methode, namelijk het gebruik van transcraniële magnetische stimulatie (TMS) om het (werk)geheugen te verbeteren. Deze onderzoeken lopen nog. Hopelijk ontdekken we iets dat goed kan helpen. Ik houd jullie op de hoogte!
Auteur: Pauline van Gils
