Zoals je wellicht weet is depressie een van de meest voorkomende psychische aandoeningen en treft het wereldwijd miljoenen mensen. Jij of iemand in jouw omgeving worstelt er waarschijnlijk mee op een bepaald moment in het leven. Een hypothese die lange tijd zeker leek, was dat deze stoornis verband hield met een abnormaal laag serotoninegehalte in de hersenen. Een recent overzicht met resultaten van tientallen studies heeft echter nieuw licht geworpen op deze veronderstelling.
Maar laten we bij het begin beginnen. Serotonine is een neurotransmitter in je hersenen die verbonden is met vele functies, zoals cognitie, beloning, leren, geheugen en zelfs lichamelijke processen zoals braken. Waarschijnlijk heb je wel eens gehoord dat mensen met een depressie (of specifieker MDD, major depressive disorder) te lage serotonine-niveaus in de hersenen hebben. En inderdaad, een van de rollen die serotonine speelt is bij de regulering van onze stemmingen. Maar kijkende naar de vele recente onderzoekspublicaties wordt het idee dat MDD-patiënten een laag serotoninegehalte hebben door steeds meer wetenschappers in twijfel getrokken. Of serotonine een belangrijke component is bij depressie, heeft natuurlijk ook gevolgen voor hoe we denken over de effectiviteit van SSRI's (‘selective serotonin reuptake inhibitor, in het Nederlands 'selectieve serotonineheropnameremmers'), de belangrijkste farmacologische behandeling van depressie. Dus gingen de auteurs van een in 2022 gepubliceerde overkoepelende review op pad om zoveel mogelijk relevant bewijs te verzamelen om uit te zoeken of er een verband bestaat tussen serotonine en depressie.
Een umbrella review is in wezen een meta-analyse van verschillende meta-analyses; een meta-analyse is gewoon een studie waarbij de resultaten van verschillende studies over hetzelfde onderwerp worden gecombineerd en vergeleken. In wezen onderzochten zij of mensen met een depressie lagere serotonine-niveaus of -activiteit hadden dan gezonde mensen. Om dit te testen analyseerden zij gegevens van verschillende studies waarin serotonine of de belangrijkste metaboliet ervan (een basisbouwsteen van serotonine) werd gemeten in bloedmonsters van deelnemers. De gecombineerde resultaten van 21 afzonderlijke studies waren dat depressieve patiënten geen lagere serotonine-niveaus hadden dan gezonde mensen!
Als je al enigszins vertrouwd bent met de hersenen en hun neurotransmitters, vermoedt je misschien dat het verhaal eigenlijk iets ingewikkelder is dan alleen maar meten hoeveel serotonine iemand in zijn hersenen heeft! Misschien heb je onze database artikelen gelezen over de synaps en serotonine, en weet je dat het aantal (auto)receptoren dat je hebt voor een bepaalde neurotransmitter van invloed kan zijn op hoeveel van deze neurotransmitter beschikbaar is in je hersenen. Dus, als je meer of minder serotoninereceptoren hebt, komt er meer of minder serotonine beschikbaar voor je neuronen, ook al verandert de hoeveelheid serotonine in je hersenen niet echt. Nou, de auteurs van het overkoepelende overzicht waren zeker goed op de hoogte van dit effect. Maar ook na veel meer studies te hebben geraadpleegd, vonden ze dat er ook geen grote verschillen waren tussen gezonde en depressieve mensen wat betreft serotoninereceptoren. Andere factoren die de beschikbaarheid van serotonine kunnen bepalen zijn de hoeveelheid serotonine-transporters bij de synaps en bepaalde genetische verschillen. Ook voor deze factoren werd geen relatie gevonden met depressie!
Wow, waar komt dat idee van lage serotonine en depressie dan vandaan? Nou, een significant verband dat de overkoepelende review wel vond is dat het gebruik van SSRI's, zowel bij mensen met als zonder depressie, in verband werd gebracht met verlaagde serotonine niveaus. De auteurs waarschuwen inderdaad dat veel van de meta-analyses en studies die zij dagelijks lezen niet controleren voor het medicijngebruik van hun proefpersonen. Dat wil zeggen dat ze niet alleen patiënten selecteren die al dan niet medicatie gebruiken. Daarom kan dit de resultaten van veel oudere studies over dit onderwerp vertekend hebben, en kan hebben geleid tot het onjuiste verband tussen depressie en lage serotonine. En, nog erger, dit kan nog steeds gebeuren in heel ander onderzoek naar andere geestelijke stoornissen.
Dus, onthoud kinderen, controleer altijd voor medicijngebruik in je empirische pathologie studies!
Auteur: Melanie Smekal
Referenties:
