Zet wat Mozart op terwijl je studeert? De wetenschap zegt dat het misschien helpt. Maar niet om de reden die je denkt. Vergeet de oude mythe dat klassieke muziek je op magische wijze slimmer maakt. Nieuw onderzoek toont iets veel interessanters: die complexe melodieën geven je brein een echte workout en versterken dezelfde netwerken die je gebruikt voor focus, geheugen en zelfs wiskunde. Of je nu blokt voor een toets of gewoon nieuwsgierig bent naar hoe muziek je geest vormt, hier is wat er echt gebeurt in je hoofd zodra de instrumenten beginnen te spelen.
Het “Mozart-effect”
In 1993 ontdekten wetenschappers dat luisteren naar Mozarts Sonate voor Twee Piano’s gedurende 10 minuten studenten hielp om visuele puzzels effectiever op te lossen. Deze tijdelijke boost, die slechts 15 minuten duurde, werd het “Mozart-effect” genoemd. Later onderzoek wees uit dat ook Bach en Beethoven werken, dus het gaat om de muzikale “wiskunde”, niet om de componist. In een test moesten studenten bijvoorbeeld voorspellen hoe een omgekeerde letter eruit zou zien, en Mozart-luisteraars scoorden beter. Het effect werkt het best met muziek die je leuk vindt, dus instrumentale videogame-soundtracks kunnen ook effectief zijn. Hoewel het je op de lange termijn niet slimmer maakt, is het wel geweldig voor korte concentratieboosts.
De Focusformule
Barokcomponisten zoals Vivaldi creëerden misschien eeuwen geleden al de ultieme focussoundtrack, en modern onderzoek begint dat te bevestigen. Een studie, gerapporteerd door de American Roentgen Ray Society, ontdekte dat het afspelen van barokke klassieke muziek in radiologieruimtes het humeur en de arbeidstevredenheid van radiologen verbeterde. Ongeveer 63% van de deelnemers voelde zich positiever, terwijl de helft meer tevredenheid over hun werk aangaf. Belangrijk is dat niemand negatieve effecten ondervond op diagnostische nauwkeurigheid, productiviteit of algemene werkprestaties. Slechts één radioloog (12,5% van de groep) meldde een lichte daling in concentratie, wat het belang van persoonlijke voorkeur benadrukt. Net als het regelmatige ritme in Vivaldi’s Lente uit De Vier Jaargetijden, kan barokmuziek hersengolven helpen reguleren, waardoor luisteraars ontspannen, gefocust en mentaal betrokken blijven.
Met of zonder songtekst?
Dat pakkende popnummer voelt misschien motiverend, maar neurowetenschap toont aan dat instrumentale muziek beter werkt voor cognitieve taken. Toen onderzoekers hersenactiviteit vergeleken, ontdekten ze dat teksten de taalcentra activeren die concurreren met het materiaal dat je probeert te leren. De woordloze complexiteit van klassieke muziek biedt precies genoeg stimulatie om je brein actief te houden zonder deze concurrentie te veroorzaken. Het is het verschil tussen studeren in een rustige koffiebar en een lawaaierige foodcourt. Onderzoek suggereert echter dat achtergrondmuziek veel minder afleidt bij studenten die regelmatig muziek luisteren tijdens het studeren, mogelijk door aanpassing of verbeterde cognitieve controle in de loop der tijd. Maar wat als we verder gaan dan alleen luisteren? Wat gebeurt er als we daadwerkelijk muziek maken?
Laten we praten over blijvende veranderingen
Is het zo simpel als op play drukken? Hoewel muziek luisteren kortetermijnboosts in focus kan geven, komen de meest dramatische hersenveranderingen van actieve muziekbeoefening. Langlopende studies onthullen iets opmerkelijks over kinderen die muziek studeren. Wetenschappers volgden hoe de hersenen van kinderen veranderden door muzieklessen, beginnend vanaf de leeftijd van 6 jaar. In vergelijking met hun leeftijdsgenoten met vergelijkbare sociaaleconomische achtergronden ontwikkelden deze kinderen een dikkere auditieve cortex—het geluidsverwerkende centrum van de hersenen—wat wijst op verbeterde auditieve verwerkingscapaciteit. Ze vertoonden ook meer verbindingen tussen de hersenhelften, waardoor de linker- en rechterkant van het brein informatie effectiever konden delen en beter konden samenwerken. Daarnaast werden hun witte stofbanen versterkt, wat betekent dat hun hersenen sneller en efficiënter konden communiceren.
Deze fysieke veranderingen vertalen zich in echte voordelen, zoals betere leesvaardigheid, een sterker geheugen en verbeterde wiskundige vaardigheden, die kunnen blijven bestaan tot in de volwassenheid. Maar rijkere studenten doen vaker mee aan muziekprogramma’s en blijven daar ook langer in, door betere middelen en ondersteuning, terwijl studenten met een lager inkomen vaak niet kunnen deelnemen vanwege de kosten van instrumenten en lesgeld. De conclusie is dat muziek helpt, maar we mogen de ongelijkheid niet negeren. Dus correlatie ≠ causatie! Toch suggereren de gegevens dat muziek een betekenisvolle rol speelt in het ondersteunen van focus, leren en hersenontwikkeling.
Wanneer loont muziekonderwijs?
Het goede nieuws is dat je geen leven vol lessen nodig hebt om echte voordelen te zien. Onderzoek toont aan dat kinderen die slechts twee jaar lang wekelijks één-op-één muzieklessen volgen, meestal tussen de 5 en 10 jaar oud, meetbare veranderingen in zowel hersenstructuur als -functie ontwikkelen. Consequente, actieve oefening vormt het groeiende brein fysiek op manieren die passief luisteren niet kan evenaren. Terwijl actieve betrokkenheid via het bespelen van instrumenten blijvende veranderingen creëert, levert passief luisteren alleen tijdelijke effecten op.
Al is het nooit te laat!
Hoewel de kindertijd de meest dramatische effecten oplevert, blijven volwassen hersenen gevoelig voor muzikale training. Uit een studie bleek dat zelfs oudere beginners na zes maanden pianolessen verbeterd geheugen vertoonden en een verminderde cognitieve achteruitgang. De plasticiteit van de hersenen—het vermogen om zich te reorganiseren—blijft ons hele leven bestaan, al gaat het trager dan in onze jeugd.
In de praktijk brengen
De Conclusie
Klassieke muziek is niet alleen kunst – het is een krachtig hulpmiddel voor het brein op elke leeftijd. Van snelle concentratieboosts tot blijvende hersenveranderingen, de wetenschap toont aan dat betrokkenheid bij complexe muziek je geest kan hervormen. Of het nu gaat om actieve beoefening of strategisch luisteren, die prachtige melodieën kunnen wel eens de ultieme brein-hack zijn.
Hoewel veel studies de breinversterkende effecten van muziek benadrukken, zijn de meeste correlatief. Dat betekent dat we niet met zekerheid kunnen zeggen dat muziek deze veranderingen veroorzaakt. Andere factoren kunnen ook een rol spelen, zoals sociaaleconomische status of toegang tot onderwijs. Toch suggereert het bewijs dat muziek een waardevolle rol speelt in het ondersteunen van focus, leren en hersenontwikkeling.
Auteur: Zeren Kasman
Sources
American Roentgen Ray Society. (2009, April 26). Baroque Classical Music In The Reading Room May Improve Mood And Productivity. ScienceDaily.
Anggraeni, A. (2018). The Effects of Baroque Music Exposure on Students During Writing a Narrative Text. Erudio Journal of Educational.
Bugos, J. A., Perlstein, W. M., McCrae, C. S., Brophy, T. S., & Bedenbaugh, P. H. (2007). Individualized piano instruction enhances executive functioning and working memory in older adults. Aging & Mental Health, 11(4), 464–471.
Collins, A. (2013). Music Education and the Brain: What Does It Take to Make a Change? Update, 32(2), 4–10.(Original work published 2014).
Gaser, C., & Schlaug, G. (2003). Brain structures differ between musicians and non-musicians. Journal of Neuroscience, 23(27), 9240–9245.
Gu, R., Zhang, J., Zhou, J., & Tong, M. (2014). The Baroque music's influence on learning efficiency based on the research of eye movement. In 2014 IEEE International Conference on Teaching, Assessment and Learning for Engineering (TALE) (pp. 511–515). IEEE.
Habibi, A., Damasio, A., Ilari, B., Veiga, R., Joshi, A. A., Leahy, R. M., Haldar, J. P., Varadarajan, D., Bhushan, C., & Damasio, H. (2018). Childhood music training induces change in micro and macroscopic brain structure: Results from a longitudinal study. Cerebral Cortex, 28(12), 4336–4347.
Hughes, R. W. (2014). Duplex-mechanism account of auditory distraction. PsyCh Journal, 3(1), 30–41.
Koelsch, S. (2014). Brain correlates of music-evoked emotions. Nature Reviews Neuroscience, 15(3), 170–180.
Kraus, N., Slater, J., Thompson, E. C., Hornickel, J., Strait, D. L., Nicol, T., & White-Schwoch, T. (2014). Music enrichment programs improve the neural encoding of speech in at-risk children. Journal of Neuroscience, 34(36), 11913–11918.
Rauscher, F. H., Shaw, G. L., & Ky, K. N. (1993). Music and spatial task performance. Nature, 365(6447), 611.
Schellenberg, E. G. (2004). Music lessons enhance IQ. Psychological Science, 15(8), 511–514.
Sun, Y., Sun, C., Li, C., Shao, X., Liu, Q., & Liu, H. (2024). Impact of background music on reading comprehension: Influence of lyrics language and study habits. Frontiers in Psychology, 15, 1363562.
Thoma, M. V., La Marca, R., Brönnimann, R., Finkel, L., Ehlert, U., & Nater, U. M. (2013). The effect of music on the human stress response. PLOS ONE, 8(8), e70156.
Thompson, W. F., Schellenberg, E. G., & Husain, G. (2001). Arousal, mood, and the Mozart effect. Psychological Science, 12(3), 248–251.
Wan, C. Y., & Schlaug, G. (2010). Music making as a tool for promoting brain plasticity across the life span. The Neuroscientist, 16(5), 566–577.
