Als we aan behandelingen denken, zijn we geneigd aan te nemen dat ze tot op zekere hoogte zullen leiden tot een beter dagelijks functioneren en een betere algehele kwaliteit van leven. De werkelijkheid kan echter complexer zijn, vooral in gevallen van hersenletsel. Neuropsychologische behandelingen zijn in de loop der jaren sterk geëvolueerd en bieden verschillende strategieën om mensen te helpen om te gaan met specifieke cognitieve beperkingen. Maar hoe effectief zijn deze behandelingen in de praktijk?
Het kiezen van de juiste behandelstrategie begint met het beoordelen van welke cognitieve domeinen verbetering nodig hebben. Dit omvat vaak cognitieve tests en zelfrapportages van patiënten. Als patiënten de beoordelingen niet zelf kunnen invullen, worden in plaats daarvan rapporten opgesteld door partners of primaire verzorgers, die "proxy rapporten" worden genoemd. Er bestaan verschillende benaderingen om mentale problemen zoals geheugen, aandacht en taal aan te pakken. De effectiviteit van deze strategieën om het cognitief functioneren en de deelname van de patiënt aan het dagelijks leven te verbeteren, hangt af van zowel persoonlijke als omgevingsfactoren. Een zeer gemotiveerde patiënt zal eerder geneigd zijn om geheugenoefeningen te doen en er baat bij te hebben. Aan de andere kant kan een patiënt met stemmingsproblemen extra ondersteuning nodig hebben om volledig deel te nemen aan cognitieve training. Omgevingsfactoren zoals de leefsituatie van de patiënt, zijn sociale netwerk en de beschikbaarheid van hulpmiddelen kunnen ook bepalen hoe effectief deze strategieën kunnen zijn.
Eén van deze strategieën is gecomputeriseerde training, die wordt gebruikt voor mensen met problemen met het werkgeheugen. Patiënten kunnen gevraagd worden om spelletjes te spelen of gecomputeriseerde taken uit te voeren waarbij ze een reeks getallen of vormen moeten onthouden, waardoor ze informatie beter kunnen onthouden en gebruiken. Training van begrijpend lezen voor patiënten met post-traumatisch hersenletsel en beroertes is ook een veelgebruikte strategie, waarbij patiënten passages lezen en vragen beantwoorden om te zien hoe goed ze hebben begrepen wat ze hebben gelezen. Voor patiënten met problemen met het executief functioneren wordt metacognitieve training gebruikt als strategie, die erop gericht is mensen te leren hun eigen doelen te stellen door taken op te splitsen in kleinere stappen, hun voortgang regelmatig te controleren en hun prestaties te monitoren wanneer dat nodig is.
Helaas zijn er niet veel meetinstrumenten die zich richten op deelname aan het dagelijks leven als belangrijkste resultaat. De resultaten van deze beoordelingen kunnen vaak niet worden weergegeven in levensechte situaties omdat de testen meestal worden uitgevoerd in laboratorium omgevingen. Deze omgevingen houden geen rekening met de strategieën die mensen in hun dagelijks leven gebruiken en die hen zouden kunnen helpen bij hun uitdagingen. Handvatten die het cognitief functioneren evalueren in observationele omgevingen zijn bijzonder waardevol omdat ze ecologische validiteit bieden, d.w.z. hoe goed de resultaten van de beoordeling het functioneren in echte situaties kunnen voorspellen. Stel je voor dat je test hoe goed iemand een lijst met woorden kan onthouden. Als je deze test in een laboratorium doet, is dat misschien niet hetzelfde als in een supermarkt, waar mensen meestal lijstjes maken om ze te helpen. Ecologische validiteit is ervoor zorgen dat de manier waarop we dingen testen zo goed mogelijk overeenkomt met hoe ze in het dagelijks leven gebeuren. Dit helpt onderzoekers te begrijpen hoe hun bevindingen daadwerkelijk van toepassing zijn op omstandigheden in de echte wereld.
Neuropsychologische behandelingen die vandaag de dag worden gebruikt, bieden strategieën waar mensen met cognitieve beperkingen veel baat bij kunnen hebben. Het succes ervan hangt echter vaak af van een gepersonaliseerde aanpak en de toepasbaarheid in het echte leven. Onderzoek en vooruitgang op het gebied van beoordelingsinstrumenten zullen de effectiviteit van deze behandelingen blijven verbeteren, zodat patiënten uiteindelijk een onafhankelijker en bevredigender leven kunnen leiden. Het valideren van uitgebreide meetinstrumenten die rekening houden met het dagelijks functioneren en daarmee de ecologische validiteit van deze evaluaties verbeteren, lijkt de weg voorwaarts te zijn in psychologisch onderzoek.
Auteur: Ege Su Gülseven
Referenties
