Bij Brainmatters zijn we gefascineerd door het brein. Maar als je een brein zo los op een tafel zou hebben liggen, ziet het er eigenlijk helemaal niet zo indrukwekkend uit. Het is een 1,5 kilo slijmerige pudding. Je kunt je bijna niet voorstellen dat die pudding verantwoordelijk is voor al ons denken en doen. Hoe kan dat eigenlijk?
Wat je met het blote oog niet ziet is dat deze pudding onder andere bestaat uit 86 miljard neuronen. Dit zijn gespecialiseerde cellen die met elkaar in verbinding staan. Ze kunnen met elkaar communiceren door middel van elektrische en chemische signalen. Door de verschillende communicatiepatronen van de neuronen kunnen wij denken, bewegen, zien, horen, voelen, herinneren, en ga zo maar door.
Maar er zitten kosten verbonden aan deze supercomputer in ons hoofd. Het lichaam verbruikt namelijk zeker ⅕ van alle energie om het brein draaiende te houden. Dat is best veel als je je bedenkt dat de hersenen maar 2% van ons totale lichaamsgewicht in beslag nemen.
Wat je wel met het blote oog kunt zien is dat het brein uit twee delen bestaat. Een linker en een rechterhelft. De linkerhersenhelft is verantwoordelijk voor het rechterdeel van ons lichaam en vice versa. Als het brein dus aan de linkerkant beschadigd raakt, zou het zomaar kunnen dat je je rechterarm niet meer goed kunt bewegen. De twee helften kunnen met elkaar communiceren door een “bruggetje” dat tussen beiden hersenhelften ligt, het corpus callosum.
Wat ook direct opvalt aan het brein zijn de groeven en richels. Dit buitenste deel van het brein noemen we het cerebrum. Dit is evolutionair gezien het nieuwste deel van ons brein. Het bestaat uit verschillende kwabben met elk een eigen functie. De reden voor de richels en groeven is simpelweg dat het brein anders niet in je schedel zou passen. Je kunt het vergelijken met een papiertje dat je op frommelt, deze neemt minder plek in dan een kreukvrij blaadje.
Wat we niet kunnen zien zijn alle hersendelen die onder het cerebrum liggen. Een hele belangrijke structuur die midden in het brein ligt is de thalamus. Dit is eigenlijk de poortwachter van de hersenen. Hij houdt veel onbelangrijke prikkels tegen. En dat is maar goed ook! Als de thalamus dit niet zou doen, zouden we helemaal overspoeld raken door alle indrukken om ons heen. De thalamus beslist dus eigenlijk welke zintuiglijke prikkels (behalve geluid) door de rest van ons brein verwerkt worden.
Wat we ook niet met het blote oog kunnen zien, is dat de neuronen in de hersenen netwerken vormen. Eigenlijk net als snelwegen die verschillende steden met elkaar verbinden. Neuronen werken samen in een netwerk om een bepaalde functie te volbrengen. Eén van de belangrijkste netwerken is het limbisch systeem. Dit netwerk is verantwoordelijk voor emoties. In dit systeem werken verschillende delen van het brein samen (onder andere de amygdala, de hippocampus, en de hypothalamus) om emoties te veroorzaken. Er zijn naast het limbische systeem ontzettend veel andere netwerken zoals een netwerk die ervoor zorgt dat we kunnen bewegen en ook weer kunnen stoppen met bewegen, een taalnetwerk, een aandachtsnetwerk, een geheugen netwerk, en ga zo maar door. Hoe alle netwerken werken, weten we vaak nog niet precies. Maar de wetenschap is hier druk mee bezig.
Als laatste kun je van buitenaf zien dat er een klein kwabje achteraan onder het grote cerebrum hangt. Dat is het cerebellum. Het cerebellum is vooral betrokken bij beweging. Het finetuned onze bewegingen en zorgt dat onze bewegingen steeds weer up-to-date zijn met onze omgeving. Dit is vooral handig als dingen om ons heen ook bewegen, zoals bij het vangen van een bal.
Dit was een heel globaal overzicht van hoe het brein ongeveer werkt. Maar hoe het allemaal precies zit, dat weten we nog niet. Het is een fascinerende, voortdurende, en misschien wel oneindige zoektocht naar hoe dit ontzettende ingewikkelde orgaan in elkaar steekt. Hopelijk begrijp je nu waarom dit, in de eerste instantie pudding ogende orgaantje, zo ongelooflijk interessant is.
Auteur: Pauline van Gils
Illustraties: Pauline van Gils
