Wanneer we iemand ontmoeten, hebben we vaak meteen al een idee hoe deze persoon in elkaar steekt. Dit is de eerste indruk die we van iemand krijgen. Studies laten zien dat de eerste indruk in slechts 100 milliseconde wordt gemaakt. Dat is net zo snel als dat je met je ogen knippert. Maar hoe belangrijk is een eerste indruk eigenlijk?
We baseren onze eerste indruk (vaak onbewust) op allerlei eigenschappen, zoals iemands stem, hoe iemand zich kleedt, en lichaamsgeur. Tijdens de eerste indruk categoriseren we de persoon als een bepaalde type mens. Is dit een fijn mens? Of gevaarlijk? En vooral “Is dit eenzelfde type persoon als dat ik ben?”. Ons brein vindt het fijn om te categoriseren. Dit brengt namelijk orde in de ingewikkelde chaotische wereld om ons heen. Deze categorisatie wordt, onder andere, gedaan door de amygdala , een amandelvormige kern neuronen die zich bezighoudt met het koppelen van emoties aan de dingen die we waarnemen. De posterieure cingulate cortex speelt ook een rol bij de eerste indruk. Dit is een hersenstructuur met verschillende functies (de exacte functie is nog onduidelijk, maar het zou betrokken zijn bij het geheugen en het maken van associaties). Eerste indrukken zijn erg nuttig. Ze zorgen ervoor dat we snel keuzes kunnen maken. Echter gaan veel nuances verloren tijdens deze snelle categorisatie. Soms kunnen we er daardoor ook helemaal naast kan zitten. Dit soort snelle beslissingen van het brein heten ook wel “biases”.
Een voorbeeld van een bias is de beautiful-is-good bias (mooi-is-goed bias), dit komt erop neer dat we er vaak vanuit gaan dat mooie mensen ook goede mensen zijn. Dit kan worden verklaard met het halo-effect ('halo' is Engels voor aureool). Het halo-effect houdt in dat het brein onterecht aanneemt dat als iemand één positieve eigenschap heeft (in dit geval, schoonheid), deze persoon vast ook over andere goede eigenschappen beschikt (zoals intelligentie, competentie, of vriendelijkheid).
Een studie gepubliceerd in 2021 in het Journal of Nonverbal Behavior heeft deze beautiful-is-good bias onderzocht in een experiment. Deelnemers kregen aantrekkelijke en onaantrekkelijke gezichten te zien op een computerscherm. Bij ieder gezicht werd hen gevraagd hoe aannemelijk het was dat deze persoon over bepaalde karaktereigenschappen beschikt, zoals moed, intelligentie, of vriendelijkheid. De deelnemers waren geneigd meer positieve eigenschappen toe te schrijven aan de mensen met aantrekkelijke gezichten dan aan de mensen met minder aantrekkelijke gezichten. Er werd met name gedacht dat de mensen met aantrekkelijke gezichten een betere moraal hadden.
Dus, Is de eerste indruk belangrijk? Ja, best wel. Ons brein trekt namelijk veel conclusies gebaseerd op iemands uiterlijk, hoewel deze niet altijd gerechtvaardigd zijn. Maar we handelen er wel naar. Bijvoorbeeld, studies laten zien dat aantrekkelijke mensen meer kans hebben om aangenomen te worden of een promotie te krijgen, minder kans hebben om schuldig bevonden te worden of zware straffen te krijgen in de rechtbank, en we stemmen eerder op een aantrekkelijke politicus dan een onaantrekkelijke. Sterker nog, we neigen zelfs meer aandacht en zorg te geven aan mooiere kinderen dan aan minder mooie kinderen.
Dit is natuurlijk niet gerechtvaardigd. Je kunt niet aan gezichtssymmetrie aflezen hoe intelligent of vriendelijk iemand is. Om onrecht te voorkomen, zouden we actief tegen de beautiful-is-good bias in moeten gaan. Het belangrijkste is om je ervan bewust te zijn dat je brein deze denkfout maakt (Gefeliciteerd! Gezien je dit artikel hebt gelezen is dat al bereikt). Hopelijk vraag je jezelf de volgende keer wanneer je iemand ontmoet af “Is mijn mening gebaseerd op feiten? Of val ik ten prooi aan een bias?”.
Auteur: Pauline van Gils
