Het is Halloween, geen beter moment om voor de TV te kruipen en een horrorfilm te kijken toch? Nou, daarvoor moet je allereerst zin hebben om naar een horrorfilm te kijken. Terwijl talloze mensen graag bang worden gemaakt, kunnen anderen er niet tegen om bewust bang te worden gemaakt.
Maar hoe komt dat? Waarom is de anticipatie van vermeende dreiging op het scherm voor sommigen opwindend en voor anderen het slechtste idee? En wat gebeurt er in de hersenen als je voor de tv zit, ook al bestaat er geen werkelijke dreiging om je zorgen over te maken.
Waarom zijn enge films spannend voor de één en letterlijk horror voor de ander?
Deze vraag heeft veel onderzoekers beziggehouden, en er zijn verschillende ideeën en suggesties voorgesteld. Eén argument betreft man versus vrouw (alleen gebaseerd op biologisch geslacht en niet op het geheel van genderidentiteiten), waarbij wordt gesuggereerd dat mannen en jongens meer van het horrorgenre genieten dan vrouwen en meisjes. Bovendien beleven mannen niet alleen meer plezier aan enge films, maar zijn zij ook minder bang dan vrouwen en geven zij de voorkeur aan visueele horror. Interessant is de conclusie van een studie dat mannen meer last hebben van fictieve horror als ze naar een film kijken met een vrouw die meer angst uitstraalt dan zijzelf. Het feit dat vrouwen angstiger lijken dan mannen bij een enge film past in het grotere plaatje dat vrouwen vatbaarder zijn voor angstgerelateerde stoornissen in het algemeen (als u meer wilt lezen over het sekseverschil in angst, klik dan hier). Bovendien is de zogenaamde walging-gevoeligheid bij vrouwen hoger gemeten; dit zou een redelijke verklaring kunnen zijn voor hun grotere afkeer van horrorfilms. Want als je sneller walgt, is het zeker minder leuk om naar een gewelddadige horrorscène te kijken.
Verder is ook empathie onderzocht in verband met horrorfilms. Stel dat je iemand bent die empathisch is en snel meevoelt met de mensen om je heen. In dat geval geniet je misschien minder van het lijden op het scherm dan van spannende scènes over dreigend gevaar voor de hoofdrolspelers. Een laag empathie-niveau wordt dan weer geassocieerd met meer plezier aan horrorscènes.
Het is niet verrassend dat je leeftijd uitmaakt of je graag naar horrorfilms kijkt. Hoe jonger je bent, hoe banger je bent. Dit is gemeten in termen van vermijding bij kinderen van 11-12 jaar in vergelijking met tieners van 15-16 jaar. De jongere groep vermeed enge films aanzienlijk meer dan de oudere groep. Ook al neemt de voorkeur voor het horrorgenre vroeg in het leven toe, later neemt deze af, waardoor ouderen minder van horrorfilms genieten dan jongere volwassenen. Er is voorgesteld dat dit in overeenstemming is met minder sensatie zoeken naarmate we ouder worden; oudere mensen zoeken de sensatie niet meer in films.
Over sensatie zoeken gesproken, dit is inderdaad een andere kritische factor bij het al dan niet kiezen voor een enge film. Maar wat is sensatie zoeken eigenlijk? Het is het zoeken naar nieuwe extreme ervaringen die je adrenalineniveau omhoog stuwen. Het piekt tijdens onze tienerjaren en neemt af bij het ouder worden. Terwijl sommige mensen kunnen worden geïdentificeerd als lage-sensatiezoekers, die nieuwe en mogelijk angstaanjagende ervaringen vermijden, kunnen anderen hoge-sensatiezoekers zijn. Deze hoge-sensatiezoekers zullen eerder kiezen voor een spannende horrorfilm dan voor een romcom. Ook dit komt vaker voor bij jonge mannen en jongens, en er is gesuggereerd dat dit verband houdt met de testosteronspiegel en een bepaald gen, D4DR genaamd, dat verband houdt met dopamine.
Wat gebeurt er in onze hersenen als je naar een horrorfilm kijkt?
Een in Finland uitgevoerde studie boog zich over deze vraag en liet deelnemers naar horrorfilms kijken terwijl ze in een fMRI-scanner lagen. Ze moesten eerst via een online database de beste en engste films van de afgelopen eeuw vinden en het grote publiek laten stemmen. Dit resulteerde in 'Conjuring 2' en 'Insidious' die werden gekozen voor hun studie. Vervolgens keken de deelnemers naar de avondvullende films, terwijl hun hersenactiviteit werd vastgelegd met behulp van een fMRI-scanner.
Na een plotselinge schok, bijvoorbeeld als gevolg van een jump-scare scène, werd meer hersenactiviteit gemeten in hersengebieden die betrokken zijn bij emotionele ervaring, dreigingsevaluatie en besluitvorming over snelle reacties als gevolg van de plotselinge schok. Voor deze processen is de frontale cortex nodig om de ervaren dreiging in context te plaatsen en te evalueren of we daadwerkelijk in gevaar zijn. En natuurlijk is de amygdala in het limbisch systeem actiever omdat deze betrokken is bij angstverwerking (meer algemene uitleg over angstverwerking in de hersenen is hier te vinden).
Tijdens scènes waarin de spanning langzaam wordt opgebouwd en de kijker angstig wacht op de volgende wending in het verhaal, zijn de visuele en auditieve verwerking actiever evenals in de motorische gebieden. De onderzoekers concludeerden dat deze verhoogde waakzaamheid en verwerking van zintuiglijke informatie nodig is om snel te kunnen reageren op bedreigende gebeurtenissen tijdens het kijken naar een horrorfilm. Dit zou kunnen gebeuren omdat de hersenen ons willen voorbereiden om onszelf te beschermen in geval van daadwerkelijk gevaar.
Auteur: Sophie Ruppert
