Een placebo is een ‘nep’ middel of ‘nep’ methode.
In een experiment waarin bijvoorbeeld een geneesmiddel wordt getest, willen onderzoekers kunnen “controleren” voor bepaalde effecten van de behandeling die niets met het geneesmiddel te maken hebben. Stel je voor dat een nieuw middel tegen hoofdpijn wordt bedacht en onderzoekers willen testen of het werkt. Als de onderzoekers enkel 50 mensen dat middel geven en vragen of ze na het innemen van dat middel nog hoofdpijn hebben, kunnen ze als resultaat krijgen dat de hoofdpijn inderdaad minder is geworden. Maar hoe komt dat? Het is verleidelijk om te denken dat dit verschil veroorzaakt werd door het nieuwe medicijn. Maar het kan ook zijn dat mensen beter werden uit zichzelf, dat ze beter werden omdat ze wat aandacht van een dokter gehad hadden, dat ze beter werden omdat ze dachten dat ze een werkzaam medicijn kregen, enzovoort. Dus een goed wetenschappelijk onderzoek moet een manier bedenken om al deze alternatieve verklaringen voor de vermindering in hoofdpijn uit te sluiten. Dat gebeurt vaak door middel van een tweede groep hoofdpijn patiënten, die zonder het te weten een placebo medicijn krijgen (bijvoorbeeld een suikerpil). Deze groep mensen zal – zo is in veel situaties al gebleken – ook een vermindering in hoofdpijn kunnen krijgen. Door zowel een experimentele groep als een placebo groep proefpersonen te testen in een onderzoek, waarbij niemand weet of hij/zij een echt nieuw medicijn of een ‘nep’ medicijn krijgt, kunnen alle verschillen in hoofdpijnvermindering tussen de experimentele en placebo groep toegeschreven worden aan het nieuw ontwikkelde medicijn. De onderzoekers hopen dan ook vurig dat de experimentele groep minder hoofdpijn overhoudt dan de placebo groep!
Zoals dit bij drugs of andere middeltjes het geval is, kan een soortgelijk verhaal toegepast worden op gehele experimentele procedures. Stel je bijvoorbeeld een experiment voor met TMS, een methode van hersenstimulatie. Onderzoekers willen bijvoorbeeld weten of stimulatie van frontale hersengebieden een effect heeft op aandacht. Bij een daadwerkelijke verbetering van uitvoering van een aandachtstaak, is het verleidelijk om te concluderen dat de frontale hersengebieden inderdaad belangrijk waren voor aandacht. Maar ook hier is een placebo conditie nodig, waarbij ‘nep’ TMS wordt toegepast. Want wie weet waren de proefpersonen anders puur en alleen meer aandachtig omdat ze zojuist zo’n spannende hersenstimulatie mee hadden gemaakt!
Auteur: Tom de Graaf
