Een kijkje in de praktijk: Interview met een psycholoog over dementie

We focussen ons bij Brainmatters vooral op onderzoek in de neurowetenschap, maar het is ook interessant om eens een kijkje te nemen in de praktijk. Selma Coumans is psycholoog voor onder andere mensen met dementie. Ze werkt nu twee jaar bij Sevagram, een organisatie voor ouderenzorg, als psycholoog en doet al vanaf haar 17e vrijwilligerswerk met mensen met dementie. Binnenkort gaat ze het traject tot GZ-psycholoog volgen. Zij heeft wat tijd voor ons vrij gemaakt om te vertellen hoe het is om met mensen met dementie te werken.

Selma, je bent nu haast 10 jaar werkzaam binnen de doelgroep mensen met dementie. Wat trekt jou zo aan tot deze doelgroep?

Goh, tien jaar al? Ja, dat klopt inderdaad. Er zijn meerdere dingen die me zo trekken tot deze doelgroep. Ten eerste verloopt geen enkele dag hetzelfde. Mensen met dementie kunnen vaak onvoorspelbaar zijn. De ene keer kun je te maken krijgen met agressief gedrag en de andere keer krijg je een knuffel. Met allerlei uitlopende en onverwachte situaties kunnen omgaan vind ik heel interessant. Ten tweede, het stereotype van psychologen is dat wij veel behandelen door middel van gesprekstechnieken. Maar dit is vaak niet mogelijk bij cliënten met dementie. Het leervermogen is vaak weggevallen en er kunnen bijvoorbeeld problemen zijn met de gesproken taal. Je moet het bij deze doelgroep dus anders aanpakken. Je kijkt vooral naar het systeem. Daarmee bedoel ik de mensen om de cliënt heen zoals de mantelzorger, de verzorgenden, familie, en behandelaren. Want hoewel je de cliënt zelf geen nieuwe dingen kunt aanleren, kun je de omgeving wel dingen aanleren en de fysieke omgeving aanpassen. Daarom kan ik zelf als onderdeel van een behandeling in gesprek met managers om het beleid in het verpleeghuis aan te passen. Het gaat dan bijvoorbeeld over hoe we de gangen inrichten. Doodlopende lege witte gangen kunnen beangstigend zijn voor mensen met dementie die dwalen. Ik probeer me in te leven in de belevingswereld van mensen met dementie. Een beleid waar we inzetten op belevingsgerichte muurschilderingen kan de kwaliteit van leven voor meerdere cliënten bevorderen.

“Ik probeer me in te leven in de belevingswereld van mensen met dementie”

We hebben er allemaal een beeld bij, maar wat is dementie eigenlijk? En hoe weet je of er sprake is van dementie of gewone veroudering?

Dat is een goede vraag. Ten eerste is dementie een parapluterm voor stoornissen waarbij problemen met het verwerken van informatie door de hersenen centraal staan. Daaronder vallen bijvoorbeeld Alzheimer dementie, vasculaire dementie, Lewy body dementie, en fronto-temporale dementie.

Bij gewone veroudering is er ook sprake van achteruitgang in de cognitie. Iemand van 88 zal hoogst waarschijnlijk een minder goed geheugen hebben dan iemand van 25. Om erachter te komen of er sprake is van dementie of gewone veroudering doen we verschillende testen. We vergelijken de scores van deze cognitieve testen met die van mensen van dezelfde leeftijd en opleidingsniveau. Op deze manier kunnen we zien of mensen afwijkend scoren in vergelijking tot hun leeftijdgenoten. Daarnaast is het belangrijk om door middel van gesprekken erachter te komen hoe problematisch de informatieverwerkingsproblemen zijn voor het dagelijkse leven van de cliënt. Kan het bijvoorbeeld voor gevaarlijke situaties zorgen? Ik probeer ook het verloop van de problemen in beeld te krijgen. Is er een plotselinge achteruitgang? Of verloopt het heel geleidelijk? We voeren ook gesprekken met de partner of de kinderen van de cliënt. Er bestaat niet één testje die kan aantonen of je dementie hebt of niet. We kijken naar het totaalbeeld om een diagnose te stellen.

“Er bestaat niet één testje dat kan aantonen of je dementie hebt of niet.”

Zijn er verschillende soorten dementie? Welke verschillen merk je dan?

Er zijn veel verschillende soorten dementie, en er kan ook een mengbeeld zijn (dus dat er sprake is van meerdere ziektebeelden tegelijkertijd). Maar de meest voorkomende soorten zijn:

Vasculaire dementie

Dit wordt veroorzaakt door problemen bij de doorbloeding van de hersenen. Het kan zo zijn dat er “propjes” in de bloedvaten van de hersenen zitten, die ervoor zorgen dat een deel van de hersenen tijdelijk te weinig zuurstof krijgt (een beroerte), waardoor die delen van het brein minder goed gaan functioneren. In dat geval kunnen mensen, iedere keer als er een beroerte is, met sprongetjes achteruitgaan. Het ziektebeeld kan verschillen, afhankelijk van waar dat propje zit. Daarnaast is er niet alleen sprake van geheugenverlies, maar ook moeite met het herkennen van dingen, het vergeten van woorden, verlamming van het lichaam, en problemen in de emotieverwerking.  

Alzheimer dementie

Alzheimer wordt veroorzaakt door het kapotgaan van neuronen. Dit komt doordat eiwitten (amyloid) zich ophopen en “plaques” vormen. Er ontstaan een soort kluwen van eiwitten tussen de hersencellen (tangles). Uiteindelijk zorgt dit ervoor dat de hersenen van mensen met Alzheimer krimpen. De eerste symptomen zijn vaak het geleidelijk afnemen van het geheugen. Omdat het verloop zo geleidelijk gaat, kunnen veel mensen de eerste symptomen goed ‘verbloemen’. Als mensen bijvoorbeeld goed gebruik maken van een agenda, valt het niet zo op dat ze vergeetachtiger worden. Daarnaast zie je vaak dat mensen met Alzheimer zeggen activiteiten “niet meer leuk vinden” om te doen en passiever worden, terwijl de daadwerkelijke reden is dat het ze niet meer lukt. Merken dat je geleidelijk zo achteruitgaat is natuurlijk heel moeilijk.   

Fronto-temporale dementie

Bij fronto-temporale dementie raakt de frontale kwab beschadigd en krimpt. Dit deel van de hersenen regelt ons gedrag. Hier worden keuzes gemaakt en besluiten genomen, plannen gemaakt en handelingen gecoördineerd. De precieze oorzaak is nog onbekend, maar schijnt een sterke genetische component te hebben. Deze vorm van dementie komt vaker voor bij jongere mensen (het grootste deel is tussen de 40 en 60 jaar). In deze vorm is vooral de inhibitie aangetast, wat kan zorgen voor een verandering in het karakter. De omgeving schaamt zich ook vaak voor de plotselinge gedragsveranderingen van de cliënt. Een lieve vrouw met een zachtaardig karakter kan bijvoorbeeld opeens beginnen met schelden.

Lewy body dementie

Bij deze soort dementie schommelen mensen erg met de symptomen. Op een goed moment lijkt het of deze mensen geen dementie hebben, maar op andere momenten zijn ze heel verward. De symptomen kunnen over de dag en zelfs per uur verschillen. Bij deze vorm van dementie is er ook een grotere kans op hallucinaties. De oorzaak van Lewy body dementie zit in de hersenstam, daar ontstaan hoopjes eiwitafzettingen (genaamd Lewy bodies) die schade veroorzaken.

Het progressief verslechteren van het geheugen staat centraal in dementie. Wat vergeten mensen met dementie vaak het eerst? En zijn er ook dingen die mensen minder snel vergeten?

Hoewel het verloop per persoon erg kan verschillen, zien we vaak dat de functies die we het laatst leren ook het eerst vergeten. Mensen met dementie gaan eigenlijk langzaam terug naar de kindertijd. Eerst vergeten ze alledaagse dingen zoals het besturen van een nieuw apparaat. In een verder stadium zie je dat het executief functioneren, de emotie regulatie, en zelfreflectie achteruitgaan (dus eigenlijk wat je in je tienerjaren hebt geleerd). Als laatst vergeten mensen de dingen die ze als baby hebben geleerd, zoals het slikken

Vaak zie je dat herinneringen die gekoppeld zijn aan sterke emoties later vergeten worden. Dit zijn ook vaak dingen uit de kindertijd. Liedjes van vroeger of familieleden worden vaker nog langer herkend. Soms komt dit echter ook te vervallen, wat natuurlijk ook heel pijnlijk is voor de naasten.

“Mensen met dementie gaan eigenlijk langzaam terug naar de kindertijd.”

Wat kun jij als psycholoog betekenen voor deze mensen?

Als eerste het in kaart brengen van de problematiek, de diagnostiek. De vragen kunnen erg uiteenlopen. Maar voorbeelden zijn; hebben we te maken met iemand met dementie? Of iemand die zijn vrouw heeft verloren en door depressie soms dingen vergeet? Ik probeer bij probleemgedrag te begrijpen waar het gedrag vandaan komt. Er is bijvoorbeeld een cliënt in het verpleeghuis die gaat slaan wanneer hij gewassen moet worden. Ik sprak met zijn familie en kwam erachter dat hij in zijn kindertijd is  misbruikt en dat fysieke aanraking een angstresponse bij hem veroorzaakt. Dan probeer ik een oplossing te vinden. Kan deze persoon misschien nog een deel van de verzorging zelf doen? Of helpt het als we hem op een andere manier benaderen? Om deze oplossingen toe te passen ga ik uiteindelijk weer in gesprek met het systeem, zoals psychoeducatie voor familie of een behandelplan opstellen met collega’s van de zorg.

Het leven op een psycho geriatrische afdeling is geen feestje, want je woont hier als je vergevorderde dementie hebt en dus ernstig ziekt bent. Ik probeer eraan bij te dragen dat de mensen op deze afdelingen de best mogelijke zorg krijgen en zo de kwaliteit van leven zo hoog mogelijk te maken. We streven er naar deze mensen, ondanks hun ziekte, een zo goed mogelijk leven bieden. Ik ben constant bezig met begrijpen van cliënt en het systeem, verbinden, en kijken wat ik kan toevoegen.

Er zijn veel mensen die iemand in hun omgeving kennen met dementie. Heb jij nog tips voor ons hoe je het beste met mensen met dementie om gaat?

Ga mee in de beleving van cliënt. Het is goed om je eerst in de schoenen van de ander te verplaatsen, in plaats van direct met je eigen doel op iemand met dementie af te stevenen. De gevoelens van de mensen met dementie zijn echt, ook al verschilt hun belevingswereld met de werkelijkheid. Als een cliënt van 80 stress ervaart, omdat zij denkt dat haar moeder haar zoekt dan is deze emotie oprecht, ook al is de werkelijkheid dat de moeder jaren geleden al is overleden. Benoem niet zomaar dat de moeder allang is overleden, maar probeer haar te begrijpen en kijk of je haar vervolgens kunt afleiden met een andere activiteit. Mensen met dementie zijn uiteindelijk gewoon mensen die pijn en verdriet ervaren en die zich, zoals ieder ander mens, begrepen willen voelen. Daarnaast is het zwaar als je iemand in je omgeving hebt met dementie. Neem dus tijd voor jezelf, zodat je juist voor de ander kunt blijven zorgen. Jij voelt ook dingen bij de ziekte, dat mag er ook zijn. Dat is misschien nog het belangrijkste.

“Het zijn mensen die pijn en verdriet ervaren en die zich, zoals ieder ander mens, begrepen willen voelen.”

Auteur: Pauline van Gils

Wilt u meer weten over dementie? Neem dan een kijkje op de website van Alzheimer Nederland: https://www.alzheimer-nederland.nl/

Aimée Coenen: 'Mindfulness; de kracht van liefde en aandacht voor het hier en NU.'

Op een zonnige donderdag in oktober stapte ik op mijn fiets richting Berg en Terblijt waar Aimée Coenen mij ontving op haar grote boerderij. Na een uitgebreide rondleiding waarin Aimée haar verbouwplannen met mij deelde en de grote bijbehorende dromen wat betreft het organiseren van groepslessen en mindfulness midweken waar deelnemers in grote lofts kunnen verblijven, werd mij al snel weer duidelijk wat voor bijzondere en inspirerende vrouw zij is. Eigenlijk staat de ‘bouwval’ centraal voor wat mindfulness echt is; ‘het gaat om genieten van het proces, in het hier en nu, daarbij is het de kunst om je niet teveel te fixeren op het einddoel, dat geeft je de flexibiliteit om je koers gaandeweg aan te passen’. 

Na zelf afgelopen jaar een mindfulness traject te hebben gevolgd, pas ik deze mentaliteit nog altijd dagelijks toe en stel ik jullie graag voor aan Aimée Coenen:

Aimée is moeder van Kée en Fló en getrouwd met Ron en samen hebben we afgelopen jaar een authentieke boerderij gekocht, een plek waar ze hun passie voor mindfulness en bewustzijnsontwikkeling delen met anderen. Na psychologie met als specialisatie cognitieve psychologie afgerond te hebben en na jarenlang studenten te hebben mogen coachen en begeleiden, is Aimée momenteel gecertificeerd mindfulness trainer en positieve psychologie coach en eigenaar van haar eigen coachingspraktijk: aimeecoenen.nu. 

‘Hoe ben jij zelf met mindfulness in aanraking gekomen?’

Ergens in 2009 is het mindfulness zaadje geplant. Na de vroeggeboortes van onze beide dochters bracht meditatie mij steun in deze toch wel zware periode. Toen mij werd voorgesteld om deel te nemen als proefpersoon aan het onderzoek genaamd ‘mindfulness extended’, een evidence based mindfulness programma, was mijn interesse dan ook meteen gewekt. Mindfulness is zo mooi en waardevol, ik ben het meteen gaan doorgeven aan de studenten die ik begeleidde tijdens mijn baan als studieadviseur. Echter, het zelf beoefenen van mindfulness thuis vond ik lastig.... Ik was te druk en ik had er de tijd niet voor. Althans dit is wat ik zelf dacht. Totdat in 2015 mijn lichaam op de rem trapte. Het aan iedereens verwachtingen willen voldoen, de twee vroeggeboortes van onze dochters, te veel werk en daarnaast in mijn privé leven veel heftige emotionele issues leidde ertoe dat ik burn-out raakte. In die tijd heb ik dat mindfulness zaadje flink laten groeien. Mindfulness werd mijn redding, mijn gids.’ 

‘Wat is mindfulness precies volgens jou en wat heeft het jou gebracht?’

‘Mindfulness gaat over aandacht, het leren richten van je aandacht. Het leert je bewuster in het leven te staan, met meer aandacht dingen doen. Je bent ook in staat bewustere keuzes te maken, je ontwikkelt meer bewustzijn. Je word je bijvoorbeeld bewust van het feit dat je denkt. We hebben gedachten maar we zijn niet wat we denken. Dat maakt dat je niet meer zo vast komt te zitten in gedachten en dat brengt rust. Het meer in het hier en nu zijn heeft mij enorm veel geleerd over mezelf. Gedachten en gedachtepatronen werden helder en ging ik herkennen. Dan ontstaat er ruimte, ruimte waarbinnen je een keuze hebt. Wil ik dit nog wel? Of wil ik het nu anders?

Het vraagt wel wat beoefening. Je kunt het zien als een aandachtsspier die je traint. Hoe meer je traint, hoe groter en sterker die spier wordt des te makkelijker kun je herkennen dat je weer in die gedachten trein zit én dan ervaar je de ruimte waarin je kunt kiezen, doorgaan of even uitstappen en stilstaan om te voelen of je nog wel de goede richting uit gaat.’ 

“Veel studenten zullen dit gevoel herkennen; je hebt een opleiding gekozen en je zit in een denderende trein richting een bepaalde baan. Het is belangrijk om af en toe uit te durven stappen, om te luisteren naar je gevoel en stil te staan. Ben je in de juiste trein gestapt? Mindfulness brengt je dit soort momenten, zodat je beter kunt voelen of je nog wel de goede richting uitgaat. Én het geeft je de kracht om die sprong in het diepe te wagen in het geval wanneer dit niet het geval is.”

‘Bij het woord Mindfulness associëren veel mensen dit met iets zweverigs, heerst er eigenlijk nog zo’n stigma op in onze huidige maatschappij?’

‘Ja en nee. Sommige mensen zien het nog steeds als iets spiritueels, wat het deels natuurlijk ook wel is. Maar er wordt sinds de jaren ’70 al heel veel onderzoek naar mindfulness gedaan. En dat is in de jaren erna exponentieel gegroeid. Het is evidence-based. De resultaten liegen er niet om. Mij heeft het wel geholpen dat het evidence based is en ik spreek natuurlijk ook vanuit eigen ervaring dat Mindfulness bijdraagt aan de kwaliteit van mijn leven. Je kunt je dus afvragen of deze ervaring niet voldoende op zichzelf is en of we het wel zwart op wit moeten willen verklaren en bewijzen.’ 

‘Zoals wij studenten vaak toch heel wetenschappelijk zijn opgeleid 😉 , zou je toch wat meer over de achtergrond wat betreft mindfulness willen vertellen?’

‘John Kabat Zinn is de grondlegger van de 8-weekse mindfulness training en hij heeft meditatietechnieken vanuit het oosten in dit programma verwerkt. Vervolgens is hij hier meteen wetenschappelijk onderzoek naar gaan doen, waarbij hij de effecten hiervan in mensen met chronische pijn kunnen aantonen. Dit programma heette “de Mindfulness-based stress reduction” waarbij ook veel lichaamswerk zoals yoga hierin verwerkt was. In de jaren 90 hebben klinisch psychologen deze positieve resultaten opgepikt. Zij hebben dit programma doorontwikkeld naar een “Mindfulness-based cognitive therapy”, waarbij je je bewust wordt dat je gedachten geen feiten zijn. Deze psychologen hebben hierin aangetoond dat dit voor significante vermindering zorgde van de donkere gedachten die  patiënten met recidiverende depressieve episodes hadden en dat ze hier ook beter mee om konden gaan. 

‘Hoe zou mindfulness in de ideale situatie geïntegreerd moeten worden binnen onze huidige maatschappij’?

‘Hiervoor moeten we starten bij de kinderen, want als we hen dit meegeven op jonge leeftijd, kan dit ervoor zorgen dat zij voor zichzelf, de ander en de wereld leren zorgen. Ons huidige schoolsysteem is natuurlijk erg gericht op cognitie en op presteren. Cito toetsen worden al heel vroeg, op de kleuterschool, afgenomen. Onze prestatie maatschappij leidt ertoe dat we vaak en veel in de “doe modus” verkeren en dat we veel en druk in ons hoofd zijn. Mindfulness leert om vaker over te schakelen naar de “zijns modus. En vanuit die zijns-modus kun je ook doen. Het zou toch mooi zijn als we kinderen al van jongs af aan kunnen meegeven hoe daarin een balans te vinden. Het verdient wat mij betreft echt op alle scholen meer aandacht. Van kleuterschool tot hogeschool.’

“Het is veel beter om vanuit de “zijns-modus” je doel te bepalen, waardoor je veel beter aanvoelt wat bij jou past. Het maakt ook dat je veel meer kunt genieten van de reis ernaartoe en dat je je doel kunt bijstellen wanneer dat nodig is”

‘Je benoemde al even dat het zelf thuis beoefenen van Mindfulness niet gemakkelijk is en ik denk dat veel lezers zich hierin zullen herkennen. Hoe heb jij toch deze aandacht spier weten te trainen en in te bouwen in je dagelijks leven?’

‘In de fase na mijn burn-out bleef dit lastig, want op momenten dat het weer goed ging, ebde het gevoel van oefenen weer weg. Maar diep vanbinnen wist ik dat het mij heel veel kon brengen en ben ik het mezelf een tijd blijven opleggen. Op een gegeven moment is er een knop omgegaan. Ik kan niet zo goed terughalen, wanneer en hoe, maar die knop is omgegaan en het is een gewoonte geworden.

En het is zo waardevol, het draagt echt bij aan de kwaliteit van leven. Niet alleen voor mij, daar ben ik van overtuigd, en daarom wil ik het zo graag doorgeven!

“Het wolkendek zijn jouw gedachten, daarboven schijnt altijd de zon. Mindfulness leert mij door dit wolkendek heen te vliegen en hier op neer te kijken” 

‘Ik merk dat dit je raakt, hoe probeer jij dit te doen bij je eigen kinderen?’

‘Een mooie vraag. Ik heb ontdekt dat ik vooral niet moet zeggen dat ze het moeten doen, want dat werkt niet. Ik leef het voor en ik zie dat ze stukjes meenemen. Wanneer ik zie dat ze ergens tegenaan lopen, dan probeer ik ze daar natuurlijk in te begeleiden en dan komen de lesjes mindfulness vanzelf. Soms wuiven ze het weg, soms pakken ze er iets uit op. En zelf blijf ik ook ontdekken en leren hierin. Terwijl ik nog in de modus zat van dat je het onderste uit de kan moet halen, voelde mijn oudste dochter Kée feilloos aan dat haar plek niet op het VWO was. Ze wilde de overstap maken naar de Havo. Uiteindelijk is daar wat tijd overheen gegaan, het was een heel proces. Maar ik ben blij en dankbaar dat ik mijn diepgewortelde overtuiging dat je het onderste uit de kan moet halen, heb durven loslaten. Toen zag ik pas dat ze op haar tenen liep. We hebben besloten dat ze naar de Havo ging. En ik vind het echt een mooi besluit want wat is belangrijker in het leven, welzijn of presteren? Wat mij betreft dat laatste en dat is precies waar mindfulness een ondersteunende rol in heeft geboden, namelijk door af te stappen van die drang naar prestatie ten koste van je mentale welzijn.’ 

‘Deze maand staat in het thema van angst in de breedste zin van het woord. Tijdens de burn-out had je ook vaak last van paniekaanvallen, hoe heeft mindfulness jou hierin geholpen om van deze angstgedachten af te stappen?’

‘Door me te realiseren dat gedachten maar gedachten zijn en gedachten zijn geen feiten. Daardoor ben ik meer bij mijn gevoel gekomen en kan ik eerder merken wanneer ik stress ervaar. Ik gebruik hier graag de metafoor van de thermometer voor om dit uit te leggen. Je hebt een groene fase waarin je helemaal ontspannen bent, je hebt een gele fase, een oranje en een rode fase waarin de stress die je ervaart, telkens groter en meer wordt. De stress kan ook doorschieten richting een paarse bijna zwarte error. Mindfulness heeft mij geholpen te voelen waar ik mij op deze thermometer bevindt en zo kan ik voorkomen dat ik weer eindig in die paarse paniek toestand. Ik ben ook maar mens en bevind mij nog bij lange na niet altijd in het groen, maar ik kan wel sneller opmerken wanneer ik in geel of oranje zit en dan handelen om weer in het groen terecht te komen. Ik weet op deze manier wanneer het tijd is om terug te schakelen.’ 

‘Hoe doe je dit, dit even terug schakelen?’

‘Op het moment dat ik mij in het gele gebied bevind, maak ik tijd vrij om vooral korte meditaties te beoefenen. Ik ben nog steeds een bezige bij, dus naar buiten gaan wandelen en een frisse neus halen past hier ook bij. Mijn grootste valkuil is een te volle agenda, maar Mindfulness heeft mij echt gebracht dat ik veel duidelijker voel wanneer mijn thermometer en dus stress weer oploopt. Op dit soort momenten maak ik juist die wandeling, ook al voelt het misschien dat het niet past qua tijd, want dit zijn maar gedachten die we hebben. Dit brengt juist veel meer focus en concentratie in plaats van maar door rennen. Op deze manier handel je preventief om niet in die paarse top van paniek terecht te komen.’

“Soms wanneer je je eigenlijk nog in het gele gebied op de thermometer zit, is het juist waardevol om toch alvast terug te schakelen om te voorkomen dat je eigenlijk in het rode gebied constant op je tenen moet lopen”

‘Mensen die bij jouw in de praktijk het mindfulness traject starten, ervaren die ook deze angst gedachten?’

‘Veel mensen hebben angst gedachten inderdaad. Die komen vaak voort uit een gevoel van controleverlies. Het ervaren van een hoge druk gepaard met het hebben van een bepaald verwachtingspatroon van zichzelf en het gevoel dat deze wordt opgelegd door hun omgeving is een universeel thema. Veel mensen verlangen naar meer rust en ruimte en dan zijn ze bij mij aan het goede adres.’ 

“Wat we doen binnen de Mindfulness is eerst navigeren naar veiligheid en vanuit daar kun je stress onderzoeken; wat triggert jou en waar op de thermometer bevind ik mij?”

‘Hoe komt het eigenlijk dat we deze angst gedachten hebben en hoe leren we liever voor onszelf zijn?’

‘De evolutie heeft ons zo geprogrammeerd dat we meer stilstaan bij gevaar in plaats van beloning, aangezien dit belangrijk was om te kunnen overleven. 70% van al onze gedachten zijn negatief gekleurd. Ik denk dat Mindfulness mij in de eerste plaats heeft laten inzien dat ik gedachten heb. Eerder identificeerde ik me met wat ik dacht. En veel gedachten komen voort uit kritische stemmen. Die hebben we allemaal. Door mindfulness ben ik me hier veel bewuster van geworden en ze zijn er nog, maar ik luister er niet altijd meer naar. Dat maakt dat ik zachter en milder naar mezelf ben geworden. Vandaar dat ik altijd zeg, mindfulness leidt tot heartfulness, waar je veel meer vanuit je hart leert leven. En ik ben mijn kinderen heel dankbaar hierin want zij herinneren mij elke dag weer goed te willen zorgen voor mezelf, want dat is vooral ook wat ik hun het meeste gun, goed voor zichzelf te zorgen, dichtbij zichzelf te blijven. En de beste manier dit door te geven is natuurlijk het voor te leven!’ 

Na ons gesprek, was het weer tijd om op mijn fiets te stappen richting de universiteit. Echter, zat ik misschien iets te ‘mindful’ op de fiets, waardoor ik de weg kwijt raakte en te laat kwam voor mijn les. Stiekem kon mij dat allemaal gestolen worden op dat moment, ik was namelijk nog aan het nagenieten van dit inspirerende gesprek 😉. 

Mocht je geïnteresseerd zijn in hoe mindfulness precies werkt in het brein, lees dan de volgende artikelen op onze website:

Auteur: Joyce Burger
Aimée Coenen
Website: https://www.aimeecoenen.nu
Instagram: aimee.coenen